Het tijdperk van uurtje-factuurtje loopt in de advocatuur op zijn laatste benen

Dinsdag 30 Maart 2021

Daniel Katz, een bijzonder invloedrijke Amerikaanse rechtenprofessor en technologiespecialist, bindt de kat al enkele jaren de bel aan. Hij voorspelt dat een aantal grote legal tech-platforms -maar net zo goed een handvol consultancyreuzen – zich op korte termijn almaar meer tot concurrenten van advocatenkantoren en juridische adviseurs zullen opwerpen. Volgens Katz staan er vandaag bij de Big Four zelfs al meer IT-specialisten dan juristen op de loonlijst. Hun klanten, zo redeneert hij, zijn niet op zoek naar de beste advocaten of juristen. Ze willen vooral juridisch advies op maat. Technologie- of consultancybedrijven die een beroep doen op machine learning en artificiële intelligentie én die over voldoende juridische data en precedenten beschikken, kunnen dit advies steeds vaker ook aanleveren zonder de tussenkomst van juristen. In eigen land staan we nog niet zo ver. Advocaten en juristen gaan hier nog vooral af op hun eigen kennis en expertise. Maar ook bij enkele Belgische advocatenkantoren wint de overtuiging veld dat juristen, willen ze de boot niet missen, in de toekomst een beroep zullen moeten doen op big data. Hierdoor kunnen ze hun workflows niet enkel efficiënter maken en versnellen, de introductie van moderne technologie zou deze doorgaans aartsconservatieve sector ook een kwaliteitsboost kunnen geven.

Het advocatenkantoor Intolaw – goed voor 25 medewerkers en vestigingen in Gent, Brussel en Luik- is een buitenbeentje in die sector. Het bedrijf maakt zich niet enkel sterk dat 80 percent van de traditionele juridische dienstverlening gratis kan, onder hun 25 medewerkers zijn er ook maar tien advocaten. De rest van het werknemersbestand bestaat uit administratieve krachten en zogenaamde ‘paralegals’: mensen die niet noodzakelijk een juridische achtergrond genoten, maar die door Intolaw wel werden opgeleid in een bepaald rechtsdomein. Het kantoor werkt dan ook volgens een freemiummodel: een heel aantal diensten zijn gratis, terwijl de bedrijfsomzet gegenereerd wordt door de betalende premiumdiensten. Om dit model mogelijk te maken, zet Intolaw heel nadrukkelijk in op die zogenaamde legal tech: technologie die heel wat relatief eenvoudige juridische taken automatiseert. Een robot zeg maar, die kan terugvallen op gigantisch veel data, referenties en jurisprudentie, en die bovendien ook 24/7 razendsnel werkt en elke dag weer wat slimmer wordt. De technologie draait op zelflerende algoritmen, waardoor ze zonder enige menselijke tussenkomst een nauwkeurig antwoord kan verschaffen op vaak terugkerende juridische vragen.

Slimme contracten

‘Legal tech is eigenlijk een containerbegrip, waaronder zowel online juridische diensten op maat van grotere bedrijven en advocatenkantoren vallen, als platformen die ten dienste staan van particulieren of kleinere kmo’s, weet Pieter Goetghebuer. Hij is advocaat en een van de medeoprichters van Intolaw. ‘Tegelijk zien we ook steeds meer technologiestart-ups ontstaan die met zeer specifieke technologie voornamelijk op de advocatuur en op andere juridische beroepen focussen. Denk aan veelgevraagde B2B-toepassingen zoals zogenaamde ‘slimme contracten’ die geheel automatisch kunnen worden opgemaakt, of aan specifieke chatbots op maat van advocatenkantoren. Dergelijke toepassingen werken op basis van artificiële intelligentie, en ze laten advocaten bijvoorbeeld toe om veel sneller en efficiënter allerlei documenten of mails te scannen op relevante informatie, ook als het om volledig ongestructureerde data gaat.’ Gaat het vandaag nog voornamelijk om een hele rist min of meer routineuze taken uit handen nemen, dan komen nu stilaan ook de complexere juridische opdrachten binnen bereik. Die trend zet zich vandaag vooral in de VS al een stuk sterker door. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de systematische analyse van een dossier of van alle uitspraken van een bepaalde rechter of rechtbank, op basis van big data. ‘Ik vermoed dat, op wat langere termijn, tot zestig procent van het huidige takenpakket van een advocaat zal kunnen worden overgenomen door software’, geeft Goetghebuer aan. ‘Al die technologie wordt nu nog heel voorzichtig in de markt gezet, als een hulpmiddel voor de sector, maar eigenlijk halen we hiermee ook een soort paard van Troje binnen. Neem nu een jurist in een middelgroot bedrijf: die besteedt doorgaans heel veel tijd aan het nalezen van contracten. Vandaag is er nochtans software op de markt die dit minstens even goed kan. Idem dito voor de doorsnee advocaat: zijn toegevoegde waarde zal niet langer zitten in het opstellen van een contract of een verzoekschrift, maar uitsluitend in de meer strategische taken. Die verschuiving zal de advocatuur dus ook dwingen om zichzelf deels heruit te vinden.’ Volgens Goetghebuer kunnen we die redenering ook doortrekken naar rechtszaken: bij minstens tachtig procent daarvan kan de inzet van technologie een adequaat antwoord bieden op menselijke fouten, een te trage rechtsgang, of een inconsequente rechtspraak. ‘Je krijgt het toch aan niemand meer uitgelegd dat je in exact vergelijkbare situaties van de ene rechtbank 400 euro maandelijks onderhoudsgeld opgelegd krijgt, terwijl een andere rechtbank 600 euro oplegt? In die zin kan legal tech dus zowel voor meer efficiëntie als voor meer rechtvaardigheid en transparantie zorgen. En dit geldt uiteraard net zo goed voor de verkeersboetes of voor de tienduizenden mensen die binnenkort moeten voorkomen omwille van een coronaboete.’

Boetecalculator

Vooral in Engeland en in de VS is legal tech al enkele jaren aan een steile opmars bezig. Dat is ook niet zo verbazingwekkend: dankzijde enorme omvang van de markt daar is een nieuwe technologie er uiteraard ook veel sneller schaalbaar. Intussen lijken we ook in eigen land een inhaalbeweging te hebben ingezet. Toen Wolters Kluwer België begin 2019 de Belgische scène voor de eerste keer in kaart bracht, noteerde het 55 verschillende bedrijven en diensten die zich specifiek richtten op innovatie en digitalisering binnen de juridische wereld. Begin vorig jaar bleek het aantal spelers in ons land al haast verdubbeld. En ook vanuit het bedrijfsleven groeit de belangstelling voor legal tech: onder meer banken en verzekeringsbedrijven implementeren de technologie steeds vaker in tools of apps die ze ter beschikking stellen van hun klanten. Waardoor advocatenkantoren of juristen op termijn dus ongetwijfeld ook een deel van hun takenpakket zullen zien verdwijnen. ‘Heel wat advocaten zullen gedwongen worden een stuk efficiënter te gaan werken’, voorspelt Goetghebuer. ‘Het tijdperk van uurtje-factuurtje loopt daarmee stilaan op zijn laatste benen: vandaag verdien je, merkwaardig genoeg, doorgaans meer als je inefficiënter werkt. Technologie kan heel veel diensten een stuk goedkoper maken voor de consument en voor de klant’.

Als Intolaw zich de voorbije jaren tot een buitenbeentje in het Belgische advocatenlandschap kon ontwikkelen, dan had het bedrijf dit ook grotendeels te danken aan het sterke geloof in het potentieel van nieuwe technologie. Zo lanceerde het kantoor medio vorig jaar de nevensite boetencalculator.be. Op basis van jarenlang verzamelde data krijg je daar – na ingave van heel aantal parameters – gratis een inschatting van de geldboete en het eventuele rijverbod na een verkeersovertreding. Bovendien geeft de site de verkeerszondaar ook andere relevante informatie mee: wanneer zal zijn zaak wellicht voor de rechtbank komen en hoe streng is het vervolgbeleid bij een bepaald parket? ‘We putten hiervoor uit ruim 10.000 uitspraken van alle Belgische politierechtbanken. Via de site kom je terecht bij onze servicedienst, waarna we dan eventueel samen bekijken of het de moeite loont om al dan niet een advocaat in te schakelen. Blijkt dit wel degelijk het geval, dan rekenen we erop dat je ook daarvoor bij ons zal aankloppen. Een vergelijkbaar model willen we de komende jaren ook verder uitbouwen in andere rechtstakken, bijvoorbeeld de huurwetgeving.’ Dit voorbeeld illustreert ook perfect dat de impact van legal tech de komende jaren veel verder zal reiken dan de pure advocatuur of juridische diensten van bedrijven. Het staat in de sterren geschreven dat heel wat zogenaamde commodity-diensten die vandaag nog – tegen betaling – door advocaten worden aangeboden, binnenkort gratis online zullen terug te vinden zijn.’

Een machine kan je vandaag perfect aanleren om allerlei patronen en verbanden te ontdekken in grote datasets. Aan de hand van zogenaamde trainingsdata wordt vervolgens een classificatiesysteem getraind, waarna ook nieuwe stukjes data geclassificeerd kunnen worden op basis van bepaalde patronen in die trainingsdata. Na voldoende training kan je finaal dan ook het gedrag van nieuwe data voorspellen, en kan je een computer dus ook trainen om zelf massaal veel documenten te organiseren en analyseren. Intolaw investeerde de voorbije jaren fors in een relationeel datamodel, waar ze op termijn almaar meer informatie uit kunnen halen. De gebruikte data zelf zijn onder meer afkomstig van vele duizenden vonnissen en blijven momenteel nog beperkt tot verkeersrecht, maar het model is intussen ook perfect schaalbaar naar andere rechtsdomeinen. ‘Het probleem is dat die data intussen wel vrij toegankelijk zijn, maar zowat overal verspreid zitten. Een uitdaging waar ook de meeste legal tech-bedrijven tot vandaag mee worstelen. Als het puur over verkeersrecht gaat, kunnen wij nu al terugvallen op onze eigen data, maar voor onze verdere groei hangen we dus ook af van de snelle beschikbaarheid van andere data. De technologie waar we nu ook mee werken hebben we zelf ontwikkeld, maar in de toekomst willen we het geweer van schouder veranderen en zullen we daarvoor bij enkele legal tech-spelers. Wij zijn geen technologiebedrijf, we zijn een advocatenkantoor, die knoop hebben we intussen definitief doorgehakt. Binnen het ecosysteem waarin wij werken hebben we als advocatenkantoor amper concurrentie met onze aanpak, waarom zouden we ons dan in die technologiejungle wagen?”